Röportaj: Laila Müller – Serbest Gazeteci
SESSİZLERİN SESİ OLMAYA ÇALIŞIYORUM
Kongo’daki Birleşmiş Milletler Radyosunda gazetecilik yapan Salumu, ülkesindeki çatışmaları engellemek, sorunları diyalog yoluyla çözmek için zemin arayan bir gazeteciydi. 2009 yılında aldığı tehditlerden dolayı Hollanda’ya geldi ve sığınma talebinde bulundu.
Ülkesindeki gazeteciliğin durumu sorulduğunda, “Her şey berbat halde.” diyen Salumu ekliyor: “Bir süre önce Kongo Cumhurbaşkanı Fela Kuti, kendisini eleştiren herkesin hapsedileceğini açıkladı. 2022’de Kongo’da altıdan fazla gazeteci öldürüldü. Son zamanlarda da tutuklanan çok fazla gazeteci var. Geçtiğimiz Temmuz ayında Kongo’nun güneyindeki Lubumbashi’de iki Kongolu gazeteciyle birlikte Amerikalı bir gazeteci tutuklandı. Kongo’daki gazeteciler hiç de kolay bir iş yapmıyorlar. Kendim de hedef alındım. Bu yüzden ülkemi terkettim. Ve 2006’da iki arkadaşım vuruldu.” Anlattıkları vahim. Ama buna rağmen Kongo’da 7 bine yakın gazeteci işini yapmaya çalışıyor.
UNESCO’dan barış konusunda yaptığı çalışmalardan dolayı ödül alan Ewing Amadi Salumu, Kongo’daki baskıcı iktidarın gazetecileri vatanseverlik adı altında yönlendirmeye, halkın gözünde itibarını sarsmaya çalıştığını söylüyor; “Genellikle milliyetçilik terimleri kullanırlar. Vatansever dediklerinde, onlar için propaganda yapmalısınız. Eleştirmen olmak ve kendi bakış açınızı ifade etmeyeceksiniz, ancak hükümetin bakış açısını sunmalısınız. Ayrıca insanların kendi kendini sansürlemesini istiyorlar. Bu gazetecilik değil, propagandadır.”
Her şeye rağmen Kongolu gazetecilerin işini yapmaya çalıştığını anlatan Salumu, gazetecilerin bloglarda yazarak, internetten yayınlar yaparak gazeteciliğin onurlu bir meslek olduğunu gösterdiklerini vurguluyor.
ÖLÜMDEN KAÇIP HİÇLİĞE SIĞINMAK
Bir Avrupa ülkesinde mülteci gazeteci olmanın ne olduğunu Kongolu gazeteci ve aktivist Ewing Amadi Salumu şöyle anlatıyor; “Başından beri hiçbir yardım alamadım. Yalnızdım. Hollanda’daki diğer gazetecilerin evraksız kaldıklarını, iltica ve oturma izni alamadıklarını göreceksiniz. Ama biz onları Kongo’lu gazeteciler olarak tanıyoruz. Burada gazeteciliğimiz devam ediyor. Hollanda’da gazeteci dernekleri birlikte çalışıyorlar. Birbirlerini tanıyorlar. Aynı geçmişe sahipler. Kendilerini geliştirmişler. Sonradan gelip de aralarında çalışmak kolay değil. Çok iyi şeyler yaptıklarını görüyorum. Mülteci bir gazeteci işini harika bir şekilde yapmaya devam ediyor, ama günün sonunda hak ettiklerine ulaşamıyor. Sosyal medyada bile insanlar sürekli dışlıyorlar. Durum vahim. Başka bir ülkeden sürgün edildiğinizde ve başka bir ülkede yeniden hayat kurmak her zaman karmaşıktır, sıfırdan başlamanız gerekir. Ve bu kolay değil. Sığınma talebinde bulunduğunuz andan itibaren artık gazeteci değilsiniz. Bir hiçsiniz. Benim bildiğim bu. Gidip insanlara neler yaptığını gösterebilirsin. Sana inanmazlar. Ancak insanların bilmesi gereken şey sığınma talebinin sadece koruma amaçlı olduğudur. Sizi iltica etmeye iten durumlar her zaman vardır. Hükümetten korunma ve meslektaşlarınızdan yardım beklersiniz. Bu yardımdan mahrum kalmak büyük bir sorun ve hala sorun olmaya devam ediyor.
“ÜLKENDE DE BURADA DA SADECE BİR SAYISIN”
Ülkende seni öldürdüklerinde, sen sadece bir sayısın. Sığınma talebinde bulunduğunda da sadece bir sayısın. İşte bu kadar. Ama fiziksel ve duygusal olarak iyi bir haldeyim. Gitmekte özgürüm. Çalışmak serbest. Yapmam gerekeni yapıyorum. Ama her zaman iniş çıkışlar vardır çünkü bir çatışmanın olduğu bölgeden geliyorum. Gazeteciler olması gerektiği kadar özgür değiller. Hepsi olmasa da bazı aktivistler de özgür değil. Kelimeler kifayetsiz kalıyor. Ülkemde dinlenecek hikayeler sayısız.
NORMAL BİR HAYATA SAHİP OLMAK BİR NİMETTİR
Aslında normal bir hayata sahip olmak bir nimettir. Bazen elimizden kayıp gidiyor ve sonra onun ne kadar kutsal olduğunu anlıyor ve sıfırdan inşa etmeye çalışıyoruz. Bu değişime öncü olan ilk insanlar gazeteciler, akademisyenler ve öğrencilerdi. Bütün olanlardan sonra hala işimizi yapıyoruz. Bu gerçekten harika. Bilirsiniz, umut olmadan hiçbir yere varılmaz. Buraya geldiğimde, topluluğumdaki insanların, “ülkenizde ünlüsünüz” dediğini duyabiliyorum.
Pozitif olmak ve pozitif kalmak çok önemli. Bunlar bana umut verdi. Benim de artık her gün yaptığım şey o insanlara umut vermek. Ağlayan bir danışanım olduğunda, neşesini yerine getirmek için elimden geleni yapıyorum. İnsanları motive edecek iyi bir kelime bulmalı ve “Evet, durumunuzu anlıyorum ama inanın hala işiniz var ama bir şeyler başaracaksınız demeliyim. Motivasyonunuzu kaybetmeyin. hedeflerinizi yüksek tutun ve bir gün başaracaksınız.”
Ülkesini terk eden insanlara yardım etmek için umut vermek zorundasınız. Söylediğim gibi ülkemizde sadece bir sayıdan ibarettik. Bu yüzden bu insanlarla konuşmalı ve onların sayı olmadıklarını, bilgili insanlar olduklarını ve bu ülkede hala bir şeyler başarabileceklerini bilmelerini sağlamalısınız. İşte bu yüzden umut, insanlara her zaman getirmemiz gereken bir şeydir. Sağlıklı kalmalısın, böylece bu dünyada daha rekabetçi olabilirsin. Bu durum insanlara belki biraz baskı yapıyor, ama onların hayatlarını yeniden inşa etmelerine yardımcı olmak için paha biçilemez bir yöntem.
Ewing Amadi Salumu, inwoner van Leidschendam en afkomstig uit Congo is de winnaar van de @UNESCO_NL Peacebuilding Award 2017. Van harte gefeliciteerd. https://t.co/5jiMRNZ0eU pic.twitter.com/V8yaY6jY6W
— UNESCO Nederland (@UNESCO_NL) November 24, 2017
