Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Komisyonu Evrensel Peryodik İnceleme Mekanizması (EPİM) üçüncü döngü toplantısı 12 Aralık’ta Cenevre’de gerçekleştirildi.
EPİM daha önce 2010 ve 2015 yıllarında toplandı. 5 yıllık dönemleri inceleyen mekanizma sayesinde STK‘lar ile hükümetler bir araya geliyor ve sunulan raporlar çerçevesinde hükümetlerin insan hakları sicilleri değerlendiriliyor. Toplantılar sonrasında hükümetlere mevcut ihlallerin giderilmesine ilişkin raporlar sunuluyor.
STK’ların EPİM’e sundukları raporlara ve toplantıda yaptıkları sunumlara göre 2015 sonrası 5 yılda Türkiye’nin insan hakları ihlalleri dosyası daha da kabardı.
Cenevre’deki BM İnsan Hakları Komisyonu’nda Türkiye’deki insan hakları ihlalleri tartışılırken STK’lar konuyu yakından izleyenleri bile şaşırtan bilgiler sundu. Türk hükümeti toplantıya “resmen“ katılmazken Türk bürokratların toplantı salonunda isimlerini gizleyerek fotoğraf çekmesi tepkilere sebep oldu.
Geçtiğimiz aylarda ‘UPR İnfo’ isimli dernek aracılığıyla BM’ye bir rapor sunan IAHRA Geneva Başkanı Ali Fırat, Kronos’a yaptığı açıklamada ‘2015 yılına kıyasla rapor sayısı iki kat artmış durumda, dünyanın dört bir yanından Cenevre’ye Türkiye bağlamında insan hakları ihlal raporları yağıyor’ ifadelerini kullandı.
İnsan hakları ihlallerine dair rakamlar açıklandı
Raporları hazırlayan STK’lardan bir kısmı Cenevre’de çalışmalarını sunma imkanı buldu. Türkiye’ye ilişkin ‘Scholars at Risk‘ Derneği, Uluslararası Adalet Komisyonu ve Bağımsız Gazetecilik Platformu P24 sunum yaptı. Ortaya konulan rakamlar Türkiye’deki insan hakları ihlallerini yakından takip edenleri bile şaşırttı.
‘Scholars at Risk‘: 7508 üniversite personelinin görevden alındı, yaklaşık 6.000 üniversite hocası ve 1.300 üniversite idari personeli ile eşlerinin pasaportlarının iptal edildi, 10 akademisyenin öldürüldü, 15 üniversiteye ait 2808 fakülte darbeye karıştıkları gerekçesiyle kapatıldı ve dolayısıyla yaklaşık 58000 öğrencinin eğitim hakları ellerinden alındı.
Uluslararası Adalet Komisyonu: Darbe girişiminin ardından, aktif hâkim ve savcıların yaklaşık yüzde 30’u (rakamla 4113) terörle ‘iltisaklı’ oldukları iddiasıyla görevden alındı.
P24: Tespit edilebilen 117 gazeteci şu anda hapiste. (Sunumda Ahmet Altan’ın yaşadıkları da geniş bir şekilde katılımcılara anlatıldı.)
TCK’ya yönelik eleştiriler dile getirildi
Yaşanan sorunları anlatan STK’lar özellikle Türk Medeni Kanunu’ndaki ‘terör propagandası’ maddesi ile Türk Ceza Kanunu’nun ‘örgüt üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işleme veya örgüte yardım’ suçunu düzenleyen hükümlerinin değişmesi gerektiğini vurguladı.
İsveç Büyükelçisi not aldı, Türk bürokratlar fotoğraf çekti
Toplantıda İsveç Büyükelçisi‘nin STK‘ların şikayet ve önerilerini not alması dikkatlerden kaçmazken Türkiye adına yapılan sunumlarda Türkiye resmi olarak bulunmadı. Ancak iki Türk diplomatın isimlerini gizleyip arka sıralarda toplantıyı takip etmesi ve fotoğraf çekmesi yabancı STK’lar tarafından da yadırgandı. Bürokratların bu hareketi ‘Türkiye, STK’ları dinlemek yerine fişlemeyi tercih etti.‘ şeklinde yorumlandı.
EPİM’in Türkiye’deki son 5 yıldaki insan hakları ihlallerine ilişkin asli raporu 28-30 Ocak 2020 tarihleri arasında Cenevre’de açıklanacak.
Editör: Mustafa Kılıç