HAMİDULLAH SADIK / Gazeteci / Afganistan
ABD’nin çekilmesiyle Taliban yönetimine giren Afganistan’da kaos hakim. Taliban korkusu, on binlerce insanın ülkeyi terk etmesine sebep olurken medya
da en sıkıntılı günlerini yaşıyor. Bazı gazeteciler öldürülme korkusuyla ülkeyi terk ederken, kalanlar ise Taliban adına muhatap bulup haber yapamamaktan şikâyetçi.
Geçtiğimiz aylarda Taliban’ın hedefinde, Deutsche Welle’nin Afgan muhabiri vardı. Gazetecinin evine baskın yapan Taliban, bir kişinin ölümüne bir kişinin ise yaralanmasına sebep oldu.
30 MEDYA ÇALIŞANI ÖLDÜRÜLDÜ
Taliban yönetimi ele geçirdikten sonra yaptığı ilk basın toplantısında, medyanın ‘İslami değerlere uyması, tarafsızlık ve ulusal çıkarları koruması’ durumunda işlerine devam edebileceğini duyurdu. Ülkede, 170’ten fazla radyo istasyonu, 100’ün üzerinde gazete ve onlarca televizyon kanalının yayın hayatını devam ettirip ettirmeyeceğini zaman gösterecek.
Ancak en az 50 medya kuruluşunun son 4 ay içerisinde kapandığını ve yılın başından bu yana en az 30 medya çalışanının da öldürüldüğü gerçeğini kaydetmek gerekiyor.
Şimdilerde Afgan gazetecilerin pek çoğu saklanıyor, mesleği bırakıyor, sosyal medya profillerini siliyor veya ülkeden kaçmaya çalışıyor. Birleşmiş Milletler (BM) raporu, gazetecilere yönelik tehditlerin arttığını doğruluyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, Taliban, gazetecileri takip ediyor, Facebook yolu ile kısa mesajlar ile uyarıyor veya gözaltına alıyor. Gözaltında veya haber takibinde işkence veya şiddet gören gazetecilerin yaşadıkları da artık olağan bir durum.
“AFGANİSTAN BİRİKİMİNİ KAYBEDİYOR”
Ülkeyi terk eden gazeteciler için ‘büyük kayıp’ diyen gazeteci T. O., (Gazetecilerin güvenliği sebebiyle bizde mahfuz olan isimleri kodlamak zorunda kaldık.) “Afganistan büyük birikimini kaybediyor. 20 yıl bu insanlara yatırım yapıldı ama can güvenlikleri olmaması sebebiyle ülkeyi terk ederek, başka ülkelere sığınmak zorunda kalıyorlar. Ülkeden çıkamayanlar da maalesef gizleniyor.” şeklinde konuşuyor. Gazeteci T. O., ortamın kendisi için de tehlikeli olduğunu, can güvenliğinin kalmadığını ve ekonomik sıkıntılar sebebiyle ülkesini terk etmek istediğini açıklıyor.
“HABER YAPMAK ARTIK ÇOK ZOR”
“Geçmişe göre ülkede gazetecilik yapmak hayli zor.” diyen genç gazeteci S.K., haber yapmak için hiç bu kadar zorlanmadığını ifade ediyor. Gazeteciliğe 13 yıl önce başlayan S.K., “Eskiden de benzer yasaklar olmasına rağmen, haber kaynaklarına ve bilgiye erişim konusunda zorluklar çekmiyorduk. Ancak şimdilerde elimiz kolumuz bağlı. Bazen sokaktan bir görüntü çekmek bile mümkün olmuyor. Çünkü tehdit ediliyoruz, hatta şiddete maruz kalıyoruz.” şeklinde konuşuyor.
“SORU SORACAK MUHATAP BULAMIYORUZ”
Taliban’ın gazetecilere bakışı açık. Taliban sözcüsü mayıs ayında yaptığı açıklamada, gazetecilerin tek tarafl ı haber yapma veya istihbarat teşkilatlarıyla görüşmeleri neticesinde “sonuçları ile yüzleşecekleri” uyarısını yapmıştı.
Gazeteci A.K., habere ulaşmanın ve haber kaynağını birinci elden teyit ederek yazmanın zor olduğunu belirterek, “Gazeteciliğin daha zor günleri bizi bekliyor. İfade özgürlüğünün yanı sıra, düşünce özgürlüğü de rehin alındı. Bir konu hakkında Taliban yetkililerinden görüş almak istiyorsun ama kimse
size cevap vermiyor. Sorularınıza cevap verecek muhatap da bulamıyorsunuz. Sonunda haberden vazgeçmek zorunda kalıyorsunuz.” diyor.
“KONUŞMA! BENİ GÜNAHA SOKUYORSUN!”
Taliban, kadınların görevlerine devam edebileceğine dair beyanlarına rağmen, kadın gazeteciler tehdit ediliyor. Bazı kadın gazeteciler ölüm tehditleri aldıklarını ve Taliban’ın kendilerini araması sebebiyle saklandıklarını belirtiyor. Kadın gazeteciler, geçen yıl kadın gazetecilere yönelik gerçekleştirilen
suikastların ardından ciddi şekilde endişeliler.
Gazeteci ve kadın aktivist K. A., Taliban öncesi ve sonrası kadın gazetecilerin durumlarını karşılaştırarak, “Gazetecilik yapmak önceki dönemlerde zordu ama şimdi daha da zor. Kadın olarak hiçbir ortamda bulunma hakkımız yok. Kadının yüzünün görünmemesi, perde arkasından eğitim alması gereken bir döneme girdik.’ diyor.
Gazeteci K.A., “Bir Taliban üyesiyle röportaj yapmak için karşısına geçtim. Bana, ‘Yüzüme bakarak konuşma. Beni günaha sokuyorsun.’ dedi. Bu mantığa sahip bir rejimde bir kadın nasıl gazetecilik yapabilir sizce?” sorusunu soruyor. Medya kuruluşlarının çoğunu kapatan Taliban yönetimindeki Afganistan’da durum özetle bu şekilde. 1200’den fazla gazeteci, kapanmalar veya yerlerine Taliban destekçilerinin geçmesi sebebiyle işini kaybetti. Yeniden açılan medya kuruluşları ise Taliban propagandası yapıyor