İşte Journalist Post’un 6. sayısındaki gazeteci Bülent Ceyhan’ın o yazısı:
Bir süredir aktif gazetecilik yapmıyorum. İnsan hakları ihlalleri üzerine raporlar yazıyorum. Üzerinde çalıştığım son rapor yeniden mesleğimle ve gazetecilerle yolumun kesişmesine vesile oldu. Rapor, Türkiye’de gazetecilerin hedef gösterilmesi ve saldırıya uğramalarıyla ilgili. Aynı zamanda mağduru olduğum bir konu. Öyle bir mağduriyet ki, 6 yıldır ülkemden ve ailemden uzakta dilini, kültürünü tanımadığım; ıssız, soğuk ve yabancı topraklarda mülteci hayatı yaşattı ve yaşatıyor.
Yüzlerce gazeteci, televizyoncu benzer şekilde sürgün ve mülteci hayatı yaşıyor. Bir kısmı geçim derdine düştüğünden, yakınlarına zarar gelir düşüncesinden veya imkân bulamadığından farklı işlerle uğraşıyor. Bir anlamda hedef gösterenlerin tam da istediği gibi susturulmuş şekilde olayları izlemekle yetiniyor. Bir kısmı ise gazetecilik yapmaya, mücadeleye devam ediyor. Ancak Erdoğan rejimi ve onun uzun kolları bu gazetecileri hedef göstermeye ve daha da ötesine geçerek hangi ülkede yaşadıklarına bakılmaksızın saldırılar düzenlemeye devam ediyor.
Tüm otokratik yönetimler, toplumları kendi propagandaları üzerinden şekillendirmek istediğinden ilk önce gazetecileri hedef alıyor. Basın yayın organlarını kontrol altına almaya çalışıyor, gazetecileri nefret söylemleri ile linç kampanyalarına malzeme ediyor, tehditler, hukuksuz yargılamalar, tutuklamalar ve saldırılar ile susturmaya çalışıyor.
Türkiye, 2002’den bu yana yönetildiği AKP iktidarı boyunca, basın ve ifade özgürlüğüne saldırılar, gazetecilere yönelik baskılar ve tutuklamalar konusunda dünyanın en kötü şöhretli ülkelerinden biri haline geldi. 2016 yılından bu yana ise Uluslararası gazeteci örgütleri; Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF), PEN International ve Gazetecileri Koruma Komitesi’nin (CPJ) yaptıkları araştırmalarda Türkiye, dün-yanın en fazla gazeteci tutuklayan ve mahkûm eden ülkesi olarak anıldı.
AKP iktidarında, 2002-2022 yılları arasında en az 848 gazeteci tutuklandı. Özellikle de 15 Temmuz 2016 tarihli tartışmalı darbe girişimi sonrası Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nı ve altına imza attığı uluslararası insan hakları sözleşmelerini rafa kaldıran Recep Tayyip Erdoğan hükümeti, birkaç hafta içerisinde yüzlerce gazeteciyi tutuklattı. 2016’da Olağanüstü Hal Yönetimi (OHAL) dönemi boyunca, toplam 179 medya kuruluşu (53 gazete, 34 TV, 37 radyo istasyonu, 20 dergi, 6 haber ajansı ve 29 yayınevi), “Gülen cemaati medyası”, “PKK medyası” ve “sol örgüt medyası” oldukları gerekçe gösterilerek kapatıldı. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin (TGC) 2016 basın raporuna göre; 2016 yılında 780 gazetecinin basın kartı iptal edildi, 839 gazeteci yaptıkları haberler nedeniyle açılan davalarda hâkim karşısına çıktı, 189 gazeteci sözlü ve fiziksel saldırıya uğradı, işsiz gazeteci sayısı ise 10 bini aştı.
CPJ verilerine göre sadece 2016 yılında, hapiste bulunan 191 gazeteciyle birinci sırada bulunan Türkiye’yi, 38 gazeteci ile Çin, 25 gazeteci ile Mısır takip ediyordu. Türkiye, 2022 yılı itibariyle Sınır Tanımayan Gazeteciler (RSF) Basın Özgürlüğü Endeksi’ne göre de 180 ülke arasında 149. sırada yer alıyor.
TÜRKİYE NASIL DÜNYANIN EN BÜYÜK GAZETETECİ HAPİSHANESİ OLDU?
Türkiye’de bağımsız gazetecilik faaliyetlerinin ve ifade özgürlüğündeki gerilemenin en temel nedeni Erdoğan rejimiyle birlikte demokratik değerlerin rafa kaldırılması ve yargının bağımsızlığını tamamen yitirmiş olmasıdır. Erdoğan’ın Türkiye’yi dünyanın en büyük gazeteci hapishanesine dönüştürmesinin bir diğer sebebi de elbette karıştığı büyük yolsuzluk suçlarıdır. Bu suçların ortaya çıkmasını sağlayan tüm gazeteciler, bugün ya sürgün hayatı yaşamakta ya tutuklu bulunmakta ya da şiddet eylemleri ve tehditlere maruz bırakılarak susturulmaya çalışılmaktadır.
Ayrıca medya patronları da Erdoğan’ın kontrolündeki mahkemelerin açtığı davalardan yıldı ve medya sektöründen çekilmek zorunda kaldı. Birçok medya kuruluşu ise hukuksuz gerekçelerle polis zoruyla kapatıldı, yönetimlerine el konuldu ve hükümetin kontrolündeki isimlere teslim edildi. Böylelikle Erdoğan hükümeti Türkiye’deki medyanın yüzde 90’ını ele geçirmeyi başardı, muhalif sesleri susturdu ve halkın gerçekleri öğrenmesini engelledi. Sadece gazeteciler değil, iktidarı eleştiren farklı görüşlere sahip yurttaşlar, haksız ve hukuksuz bir şekilde gözaltına alınma, yargılanma, tutuklanma ve mahkûm olma korkusuyla yaşamaya başladı.
Sadece yazılarından dolayı ağırlaştırılmış ömür boyu ha-pis cezasına çarptırılan aydınların, fikir adamlarının varlığı bile özgür habercilik yapmak isteyen gazetecilerin başının üzerinde Demokles’in kılıcı gibi sallanmaktadır. Basın ve ifade özgürlüğünün hiçe sayılması, adalet mekanizmasının tamamen hükümetin kontrolünde olması, haberlerinden dolayı ‘düşman’ veya ‘hain’ ilan edilmek istemeyen gazetecileri aynı zamanda otosansür uygulamaya itmiştir.
Erdoğan’ın 18 Ekim 2022’de onayladığı yeni “dezenformasyon yasası”, “yanlış bilgi yaymayı” bir ila üç yıl arasında hapis cezaları gerektiren bir suç haline getiriyor. Bu yasa da yine Erdoğan’ın hedef gösterdiği gazetecilere yönelik tutuk-lama tedbiri olarak görülüyor.
ERDOĞAN’IN GAZETECİ AVI
Erdoğan, hedef aldığı gazetecilerin en ağır şekilde cezalandırılmasını sağlamak için devletin tüm otoritesini kullanıyor. Gazetecileri ajan ve gazeteci kılığına girmiş teröristler”, diye suçlayan Erdoğan, hapis yatan, mal varlıklarına el konu-lan, haklarında yakalama kararı çıkarıldığı için mesleklerine yurtdışında devam etmek zorunda kalan gazetecilerin de peşini bırakmadı. Türkiye İçişleri Bakanlığı aracılığıyla hazırlanan kırmızı bültenlerle Interpol’e başvurulmuş ve “Terörden Arananlar Listesi’ne” silahlı terör örgütü mensuplarıyla birlikte hedef aldığı gazetecilerin isimlerinin girmesi sağladı.
YABANCI GAZETECİLER DE HEDEFTE
Basın örgütlerinin çalışmalarına göre, yurt içinde de 2022 yılında en az 65 gazeteci, haber izlerken ya da haberleri nedeniyle gerek kolluk güçlerinin gerek politikacıların gerekse de sivil vatandaşların saldırısına maruz kaldı. 2022’de gazeteciler ve basın kuruluşlarına ilişkin en az 174 dava görüldü. Bu davalarda en az 263 gazeteci yargılandı. Bazı gazeteciler bir-den çok davada hâkim karşısına çıktı. Davalarda en az 40 gazeteciye hapis ya da para cezası verildi. Gazetecilere toplam-da en az 92 yıl 11 ay 15 gün hapis, en az 317 bin 900 TL para cezası verildi. En az 24 gazeteci beraat etti. Bir yıl boyunca en az 33 gazeteci tutuklandı, en az 72 gazeteci gözaltına alındı.
Türkiye’de görev yapan yabancı gazeteciler de hedef gösterme ve linç kampanyaları nedeniyle görevlerini yapamaz hale geldi. Bir kısmı sınır dışı edilirken bir kısmı da tutuklandı. Erdoğan bazı tutuklamaları pazarlık aracı olarak da değerlendirmeye çalıştı. Erdoğan’ın “casus” ve “terörist” diyerek hedef gösterdiği ve tutuklanmasını sağladığı Türk-Alman gazeteci Deniz Yücel’in Alman hükümetiyle siyasi müzakereler sonucunda serbest bırakılması tartışma konusu olmuştu.
ERDOĞAN’IN UZUN KOLU YURT DIŞINA DA UZANIYOR!
Hedef alınan gazeteciler, sığındıkları ülkelerde Erdoğan adına hareket muhabirleri, muhbirler veya istihbaratçılar tarafından takip ediliyor. Özellikle de Erdoğan’ın damadının ailesine ait Sabah Gazetesi, yurt dışındaki gazetecileri takip ederek, yasadışı şekilde adreslerini ifşa ediyor ve fotoğraflarını yayınlıyor. Sonuç olarak, gazetecilerin hedef gösterilmesi, linç kampanyalarına maruz bırakılması ve şiddet eylemleri, aynı zamanda tüm toplumun demokratik haklarına darbe anlamı taşıyor. Bağımsız gazetecilerin yokluğu, halkı iktidara bağlı propagandist yayınların esiri haline getiriyor. Böyle olunca halk, sürekli aldatılan, gerçekleri öğrenemeyen, hakkını savunamayan, karşı koyacak gücü bulamadığından baskılar altında ezilen bir toplum haline geliyor.
İşte hedef gösterilen bazı gazeteciler;
CAN DÜNDAR
Cumhuriyet Gazetesi’nde Genel Yayın Yönetmeni olarak görev yaptığı dönemde, Suriye’nin kuzeyindeki örgütlere MİT tırları ile sevk edilen silahların belgeleri yayınlayan Gazeteci Can Dündar, bir anda Erdoğan’ın adeta en büyük düşmanlarından biri haline geldi. Erdoğan sert bir açıklama yaparak “Peşlerini bırakmam.” dedi ve bizzat kendisinin şikayetiyle Dündar’ın tutuklanmasını sağladı. Heyeti hükümetin istediği isimlerden oluşturulan Ağır Ceza Mahkemesi, Dündar’ı, “casusluk” ve “silahlı terör örgütü-ne yardım” suçlarından 27 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırdı. Tutuksuz yargılandığı sırada Türkiye’yi terk eden ve Almanya’da sürgün yaşayan Dündar’ı, bununla da bırakmadı. Son olarak İçişleri Bakanlığı üzerinden tüm dünya kamuoyuna duyurulan “Terörden Arananlar Listesi’nde” Dündar’ın adının yer almasını sağladı.
Die Zeit gazetesinde yayınlanan yazısında Can Dündar, yaşadıklarını şu sözlerle özetledi; “Kimseyi öldürmemiş, şehri bombalamamış, banka soymamıştım. Bütün “suçum”, Erdoğan’ın Suriye’deki cihatçılara istihbarat teşkilatı aracılığıyla gizlice silah yolladığını belgelememdi. Birçok uluslararası basın örgütünün ödülünü getiren haber, Türkiye’de önce 27,5 yıl ha-pis cezası, sonra bir süre hücre cezası, başarısız bir silahlı saldırı, ardından bütün mal varlığıma el konması, sonunda da sürgünle sonuçlanmıştı. Ama anlaşılan bunlar Erdoğan’a yetmemişti. Haber çıktığında, “Bunun bedelini ona ağır ödeteceğim” diye verdiği sözü tutmak için şimdi de “terörist” suçlamasını gündeme getiriyor, yakalanmama yardımcı olacaklara 500 bin lira (25 bin Euro) vaat ediyordu.”
BÜLENT KENEŞ
Gazeteci Bülent Keneş, İngilizce yayın yapan Today’s Zaman Gazetesi’nin Genel Yayın Yönetmeni olarak görev yapıyordu. İlk olarak Twitter’daki paylaşımları gerekçe gösterilerek Cumhurbaşkanı Erdoğan’a hakaret ettiği gerekçesi ile 10 Ekim 2015’te tutuklanarak Silivri Cezaevi’ne gönderildi. Bir süre sonra tahliye edilen Keneş, 2016 darbe girişiminin ardından hakkında tutuklama kararı çıkarılan gazeteciler arasında yer aldı. İsveç’e sığınan Keneş, gazeteci arkadaşlarıyla birlikte Türkiye’deki insan hakları ihlalleri hakkında raporlar hazırlayan SCF (Stockholm Center for Freedom) adından bir insan hakları örgütü kurdu. İsveç’in NATO üyeliği için onayını almak zorunda olduğu Erdoğan, basın toplantısında İsveç Başbakanı’ndan bizzat Bülent Keneş’in ismini telaffuz ederek iadesini istemesi basın dünyasında şok etkisi yarattı. Neyse ki İsveç yargısı, Keneş’in iade edilmesine gerek olacak suç unsuru bulunmadığına karar verdi.
ABDULLAH BOZKURT
İsveç’te sürgün olarak yaşayan gazeteci Abdullah Bozkurt da Nordic Monitor isimli web sitesi üzerinden İngilizce gazetecilik yaptığı için hedef tahtasında oturtuldu. Ayrıca Türkiye’de devletin resmi ajansı olan Anadolu Ajansı aracılığıyla düzenli olarak yayınlanan “Arananlar”, “Firariler” listesinde hedef gösteriliyor.
Bozkurt, Stockholm’de evinin önünde kimliği belirsiz üç kişinin saldırısına uğradı. Olay sonrası açıklama yapan Bozkurt, Nordic Monitor’ün Türkiye’deki hukuksuzlukları dünya kamuoyuna anlatmaya daha kararlı bir şekilde devam edeceğini söyle-di. Bozkurt, yıllardır Erdoğan ve rejiminin hedefinde olduğunu belirterek Erdoğan’ın yardımcısının bir ulusal kanalda kendisinin öldürülmesini istediğini açıkça söylediğini belirtmişti.
CEVHERi GÜVEN
Gazeteci Cevheri Güven, Nokta Dergisi Genel Yayın Yönetmenliği yaptığı dönem-de Erdoğan’a dair kapakları ve yayınları nedeniyle hedef olmuştu. Erdoğan, se-çimler öncesinde kendisini şehit cenazesi önünde selfie çekerken gösteren grafik kapak nedeniyle Nokta Dergisi çalışanlarına ağır ifadeler kullanarak; “Bu kapağı yapanlar şerefsizdir, alçaktır. Bedelini bunlar ödeyecekler.” dedi. Ardından derginin bazı sayıları toplatıldı ve yasaklandı. Kısa süre sonra da Cevheri Güven ile derginin Yazı İşleri Müdürü Murat Çapan tutuklandı. Güven 2 aylık tutukluluğunun ardından tahliye edilince Türkiye’yi terk etmek zorunda kaldı ve Almanya’dan Youtube üzerinden yaptığı yayınlarla gazeteciliğe devam ediyor. Çapan ise Türkiye’de 6 yıldır tutuklu bulunuyor.
Türkiye’deki hak ihlallerini araştıran Cenevre’deki Turkey Tribunal’de açıklamalar yapan Güven, Almanya’da polis makamları tarafından çağırılıp uyarıldığını belirtirken Avrupa’da yaşayan gazeteciler için suikast timi kurulduğunu ve 21 kişilik listede kendisinin de adının geçtiğini ifade etti. Türkiye hükümetinin kontrolündeki medya tarafından sürekli hedef gösterildiğini anlatan Güven, şöyle konuştu; “Bu süreçte sürekli olarak terörist olarak damgalandım. Pek çok farklı terör örgütleriyle anıldım. Sürekli olarak baskı kurarak benim halk nezdinde yaptığım haberlerin güvenilirliğini sarsmak için, çeşitli hamleler yapıldı. Erdoğan rejiminin uzun kollarının baskısını Avrupa’da da el-bet hissediyoruz.” Güven’in, Erdoğan’ın kontrolündeki Sabah Gazetesi tarafından Hessen’deki evinin önünde fotoğrafları ve kişisel bilgileri yayınlandı, hedef gösterildi.
AHMET DÖNMEZ
İsveç’te yaşayan sürgün gazeteci Ahmet Dönmez de muhalif yazı yazanlardan. Dönmez, 6 yaşındaki kızının yanında kendisini takip eden şüphelilerin saldırısına uğradı. Bilincini kaybeden ve bir süre yoğun bakımda kalan Dönmez beyin kanaması geçirdi ve ölümden döndü. Dönmez, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu tarafından korunan mafya gruplarının kendisini ölümle tehdit ettiklerini ve bu saldırı-dan önce İsveç makamlarına şikâyetçi olduğunu açıkladı.
METİN CiHAN
Gazeteci Metin Cihan, 11 yaşındaki Rabia Naz Vatan’ın AKP’li bir kişinin kullandığı aracın çarpması sonucu öldüğüne dair bilgiler edinmesi ve olayın mahkeme tutanaklarına intihar olarak geçirilip olayın örtbas edilmek istendiğini ortaya çıkarması ile gündeme geldi. Daha sonra da hükümetin yolsuzluk haberleri nedeniyle AKP’nin hedefi olan Cihan, hedef gösterilmesi, hakkında soruşturma açılması ve aldığı tehditler nedeniyle yurtdışına çıkmak zorunda kaldığını belirtti. Cihan sos-yal medya paylaşımlarında, “Karşımda devlet değil mafya varmış gibi hissediyorum. Devlet yine neyse ama mafyadan korkuyorum.” ifadelerini kullandı.
ERK ACARER
Gazeteci Erk Acarer, AKP hükümetine yönelik muhalif yayıncılığı ile tanınan ve Almanya’da sürgünde yaşayan gazetecilerden. Aynı za-manda Birgün Gazetesi’nde köşe yazarı olarak da çalışan Erk Acarer, Berlin’de yaşadığı apartmanının avlusunda “yumruk ve bıçaklı” saldırıya uğradı. 3 kişiden oluşan grup Acarer’i hastanelik etti.
Bülent Ceyhan, hakkındaki tutuklama kararları nedeniyle Türkiye’den ayrılmak zorunda kaldı ve İsveç’e iltica etti. Mülteci olduğu dönemde 21. Metin Göktepe Gazetecilik Ödülleri Yarışması’nda “Yılın Yazılı Haber Ödülü’ne” layık görüldü. Ancak jüriye baskılar nedeniyle ödülü geri alındı. Bu tarihten sonra aktif gazeteciliği bırakan Ceyhan, insan hakları kuruluşları için Türkiye’de yaşanan hak ihlalleri üzerine raporlar hazırlıyor.
